اندازه‌گیری عوامل فیزیکی محیط کار یکی از اجزای حیاتی ارزیابی شرایط ایمنی و بهداشت حرفه‌ای است که به منظور حفظ سلامت و رفاه کارکنان انجام میشود.
این عوامل شامل صدا، ارتعاشات، روشنایی، دما، رطوبت، فشار، گازهای خطرناک، میدان‌های مغناطیسی و پرتوهای یونیزان و غیریونیزان هستند که ممکن است تاثیرات منفی بر سلامت فیزیکی و روانی کارگران بگذارند. اندازه‌گیری این عوامل با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و استاندارد مانند لوکس‌متر، دسیبل‌متر، ترمومتر، رطوبت‌سنج و ارتعاش‌سنج انجام میشود تا شدت و میزان تاثیر آن‌ها بر روی محیط و کارگران مشخص گردد.
رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی مانند OSHA، ACGIH و ISO در این فرآیند ضروری است تا از بروز بیماری‌ها و آسیب‌های شغلی جلوگیری شود و شرایط کار بهینه‌سازی گردد.
در بسیاری از صنایع شاغلین با صدای محیطی بیش از حد مجاز مواجهه داشته که به مرور زمان باعث کاهش شنوایی و یا در نهایت سبب از بین رفتن قدرت شنوایی شخص می شود.
به همین دلیل تعیین میزان مواجهه شغلی افراد با صداهای محیطی به منظور پیشگیری از افت شنوایی و سایر آسیب‌های ناشی از صدا بسیار اهمیت دارد. صداهای محیط کار یا بصورت پیوسته (Continuous) مثل صدای ماشین‌آلات و یا بصورت صداهای ضربه‌ای (Impulse/Impact): مثل صدای پرس یا انفجار می باشد.
در هنگام اندازه گیری صدا پارامترهایی مانند: سطح فشار صوت با فیلتر (dBA)، میانگین انرژی صوتی در طول زمان اندازه‌گیری (Leq) ، Lmax، Lmin، بیشینه (Peak)، کمینه، و درصد دوز مجاز روزانه (Dose) بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی (NIOSH, ACGIH) اندازه گیری میشود.
ارزیابی ارتعاشات دست/بازو و تمام بدن در محیط کار به منظور شناسایی و کنترل اثرات منفی ارتعاشات ناشی از ابزارهای صنعتی، ماشین‌آلات و وسایل نقلیه است که می‌تواند به سلامت کارکنان آسیب بزند. ارتعاشات دست/بازو معمولاً در کار با ابزارهای برقی و مکانیکی مانند دریل‌ها، اره‌های برقی و سایر دستگاه‌ها ایجاد میشود و می‌تواند موجب سندرم ارتعاش دست/بازو (HAVS) و آسیب‌های عضلانی-اسکلتی گردد.
همچنین، ارتعاشات تمام بدن که ناشی از رانندگی طولانی مدت یا کار با ماشین‌آلات سنگین است، می‌تواند منجر به درد کمر، اختلالات مفصلی و آسیب‌های گردن شود. برای ارزیابی این ارتعاشات، معمولاً از دستگاه‌های اندازه‌گیری ارتعاش (هارمونیک آنالایزر) برای بررسی شدت و فرکانس ارتعاشات استفاده میشود. روشهای استاندارد مانند ISO 5349 برای ارزیابی ارتعاشات دست/بازو و ISO 2631 برای ارتعاشات تمام بدن، به ارزیابان کمک می‌کند تا خطرات بالقوه را شناسایی کرده و اقدامات مناسب مانند استفاده از تجهیزات ضد ارتعاش، تغییر در روشهای کاری و استراحت‌های منظم را برای کاهش اثرات منفی ارتعاشات پیشنهاد کنند. این ارزیابی‌ها به حفظ سلامت کارکنان و بهبود شرایط کاری کمک می‌کند.
اندازه‌گیری نور و روشنایی محیط کار یکی از ارکان مهم در بهداشت حرفه‌ای هست چون عدم کفایت روشنایی می‌تواند باعث خستگی چشم، کاهش راندمان کاری، بروز حوادث شغلی و اختلالات بینایی گردد.
با توجه به هدف اندازه گیری، از روشهای مختلفی برای اندازه گیری نور استفاده میشود. از مهمترین این روشهامی توان به موارد زیر اشاره نمود:
روش نقطه‌ای (Spot Measurement Method)
اندازه‌گیری شدت نور در نقاط مشخصی از سطح کار یا محیط (معمولاً با فاصله مشخص بین نقاط) به منظور بررسی یکنواختی نور در سالن‌ها، دفاتر، خطوط تولید و کلاس‌ها و سپس مقایسه با استاندارهای روشنایی
روش شبکه‌ای یا ماتریسی (Grid or Area Method)
روشی دقیق‌تر برای ارزیابی یکنواختی روشنایی در فضاهای وسیع مانند انبارها، سالن‌ها و کارخانه‌ها. در این روش سطح مورد نظر (مثلاً سالن تولید یا انبار) به شبکه‌ای از نقاط با فاصله مساوی تقسم شده و با اندازه گیری نور در هر نقطه شبکه اقدام به رسم نقشه روشنایی و محاسبه یکنواختی نور می گردد.
روش اندازه‌گیری در سطح کار (Task Area Measurement)
در این روش به مانند روش نقطه ای اندازه‌گیری مستقیم بر روی سطح کاری که کارکنان فعالیت دارند انجام می شود.
با قرار دادن قرار دادن لوکس‌متر دقیقاً در محل انجام کار (مثل میز مونتاژ، میز مطالعه، دستگاه تراش) میزان نور سنجیده شده و سپس با میزان نور استاندارد در آن فعالیت و شغل خاص مقایسه می شود.
اندازه گیری در مسیرهای تردد (Pathway or Corridor Method)
از این روش عموما برای اندازه‌گیری نور در مسیرهای حرکت کارکنان (مانند راهرها یا پله برقی) استفاده می شود. به این صورت که در فواصل مشخصی (مانند 3 تا 5 متر) میزان نور اندازه گیری شده و سپس با مقادیر استاندارد به منظور بررسی حداقل میزان نور جهت دید مناسب در مسیر حرکت مقایسه می شود.
روش لوگاریتمی یا فتوگرافی تحلیلی (Photometric Mapping)
این روش پیشرفته برای اندازه گیری، طراحی و اصلاح سیستم روشنایی در پروژه‌های بزرگ و مهندسی روشنایی پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از نقشه‌برداری نوری و نرم‌افزارهای تحلیلی داده های زیادی در فواصل منظم جمع آوری شده و سپس با نرم افزارهای مهندسی مدل سازی شده و در نهایت با ابزارهای مانند Dialux و Relux تحلیل توزیع نور صورت می پذیرد.
اندازه‌گیری پرتوهای غیریونیزان شامل ارزیابی شدت و توزیع انرژی امواج الکترومغناطیسی است که توانایی یونیزه کردن اتم‌ها را ندارند، اما می‌توانند اثرات بیولوژیکی یا حرارتی روی بدن انسان داشته باشند.
این پرتوها شامل میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی فرکانس پایین (ELF/EMF)، امواج رادیویی و مایکروویو (RF/MW)، پرتوهای مادون قرمز (IR)، اشعه فرابنفش (UV)، لیزرها و نور مرئی می‌باشند. اندازه‌گیری این پرتوها با استفاده از دستگاه‌های خاص مانند میدان‌سنج‌ها، رادیومترهای UV و IR، اسپکترومترها، و … انجام میشود.
این اندازه‌گیری‌ها نه تنها برای ارزیابی ایمنی در محیط‌های کاری و عمومی بلکه برای رعایت استانداردهای بهداشتی و ایمنی، از جمله محدودیت‌های تعیین‌شده توسط سازمان‌هایی مانند ICNIRP و ACGIH ضروری است.
هدف از این اندازه‌گیری‌ها تضمین سلامت انسان‌ها و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی ناشی از مواجهه با این پرتوها است.
اندازه‌گیری عوامل شیمیایی محیط کار به منظور شناسایی و ارزیابی غلظت مواد شیمیایی خطرناک در هوا و سایر محیط‌های کاری صورت می‌گیرد تا از سلامت کارکنان محافظت شود.
این عوامل شامل گازها، بخارات، ذرات معلق، دودها، بخارات سمی و ترکیبات شیمیایی هستند که می‌توانند موجب بروز بیماری‌های تنفسی، سمی، سرطان‌زا یا اثرات حاد و مزمن بر سلامتی افراد شوند. اندازه‌گیری این عوامل با استفاده از دستگاه‌های نمونه‌برداری هوا، حسگرهای شیمیایی، اسپکتروسکوپی، کروماتوگرافی گازی و آزمایش‌های شیمیایی انجام میشود.
با اندازه‌گیری دقیق غلظت این مواد، می‌توان از رعایت حد مجاز مواجهه شغلی (OEL) طبق استانداردهای ملی و بین‌المللی مانند ACGIH، OSHA و ISO اطمینان حاصل کرد و اقداماتی برای کاهش خطرات به عمل آورد.
این اندازه‌گیری‌ها به حفظ ایمنی محیط کار و کاهش بروز بیماری‌های شغلی کمک می‌کند.
متدهای NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) مجموعه‌ای از روش‌ها و استانداردها هستند که توسط این سازمان برای ارزیابی و اندازه‌گیری عوامل زیان‌آور محیط کار توسعه یافته‌اند. این متدها به طور خاص برای شناسایی و اندازه‌گیری عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و روانی طراحی شده‌اند و به کمک آن‌ها می‌توان کیفیت محیط کار را ارزیابی کرده و خطرات بهداشتی احتمالی را شناسایی نمود.
متدهای NIOSH شامل پروتکل‌های دقیق برای نمونه‌برداری هوا، تجزیه و تحلیل مواد شیمیایی، اندازه‌گیری صدا و ارتعاشات، ارزیابی نور و دما و بسیاری دیگر از جنبه‌های محیط کار است. این متدها به کمک دستگاه‌های پیشرفته و تکنیک‌های آزمایشگاهی مانند کروماتوگرافی گازی، اسپکتروفتومتری، تجزیه و تحلیل میکروبی و … انجام می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها حفظ سلامت کارگران از طریق شناسایی و کنترل عوامل خطر است. استفاده از این متدها در محیط‌های کاری موجب میشود تا شرایط مطابق با استانداردهای ایمنی و بهداشتی جهانی مانند OSHA و ACGIH قرار گیرد و سلامت کارکنان حفظ شود.
اندازه‌گیری عوامل بیولوژیکی محیط کار به ارزیابی و شناسایی ارگانیسم‌ها و مواد بیولوژیکی می‌پردازد که ممکن است در محیط‌های کاری به خطرات بهداشتی برای کارکنان منجر شوند. این عوامل شامل میکروب‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، آلرژن‌ها و مواد حساسیت‌زا هستند که می‌توانند باعث بروز بیماری‌های عفونی، آلرژی‌های شغلی، مشکلات تنفسی و سایر اختلالات بهداشتی شوند.
اندازه‌گیری این عوامل معمولاً با استفاده از نمونه‌برداری از هوا، سطح و مایعات محیطی، تجزیه و تحلیل میکروبیولوژیکی و شیمیایی و همچنین آزمایش‌های سرولوژیکی انجام میشود. استفاده از این روش‌ها کمک می‌کند تا میزان آلودگی و غلظت ارگانیسم‌های زیان‌آور در محیط‌های کاری نظیر بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها، صنایع غذایی و کشاورزی به دقت ارزیابی شود. در نهایت، این اندازه‌گیری‌ها به تعیین و پیاده‌سازی تدابیر مناسب بهداشتی و ایمنی، مانند استفاده از تجهیزات حفاظتی فردی (PPE) و سیستم‌های تهویه مناسب برای جلوگیری از تماس با عوامل بیولوژیکی خطرناک کمک می‌کند.
نمونه‌برداری از میکروارگانیسم‌ها در محیط کار یکی از روشهای ضروری برای ارزیابی و کنترل آلودگی‌های بیولوژیکی است که می‌تواند سلامت کارکنان را تهدید کند. این میکروارگانیسم‌ها شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروب‌ها هستند که ممکن است در محیط‌های کاری مانند بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها، صنایع غذایی، و محیط‌های مرطوب وجود داشته باشند. نمونه‌برداری معمولاً با استفاده از فیلتراسیون هوا، نمونه‌برداری از سطوح (با استفاده از swabs یا wipe samples) و جمع‌آوری نمونه‌های آب و مایعات انجام میشود.
پس از جمع‌آوری، نمونه‌ها به آزمایشگاه ارسال می‌شوند تا تعداد و نوع میکروارگانیسم‌های موجود با استفاده از روشهای کشت میکروبی، PCR، یا روشهای ایمونولوژیکی شناسایی و تحلیل شوند. این ارزیابی‌ها کمک می‌کند تا آلودگی‌های میکروبی کنترل شده و اقدامات پیشگیرانه مناسب مانند بهبود تهویه، استفاده از تجهیزات حفاظتی فردی، و ضدعفونی سطوح اعمال شود تا از بروز بیماری‌های شغلی و آلرژی‌های مرتبط جلوگیری گردد.
آسیب‌های ارگونومیک در محیط کار به مشکلات و اختلالات فیزیکی اشاره دارند که به دلیل طراحی نامناسب محیط کار، تجهیزات یا روشهای کاری نادرست برای بدن انسان ایجاد می‌شوند.
این آسیب‌ها معمولاً شامل دردهای عضلانی، کمردرد، آسیب‌های مفصلی، سندروم تونل کارپال، و فشار به اعصاب و بافت‌های نرم هستند که به طور معمول از فعالیت‌های تکراری، وضعیت‌های نامناسب بدن و جابجایی بارهای سنگین ناشی می‌شوند. عوامل ارگونومیک مانند ارتفاع میز، زاویه صندلی، فشار و تکرار حرکات بدنی و طول مدت ایستادن یا نشستن می‌توانند به این آسیب‌ها دامن بزنند.
برای کاهش این آسیب‌ها، ارزیابی محیط کاری و اعمال تغییرات ارگونومیک مانند طراحی مناسب ایستگاه‌های کاری، استفاده از صندلی‌های ارگونومیک، بهبود شرایط روشنایی و تهویه، و آموزش کارکنان برای حفظ وضعیت صحیح بدن ضروری است. این اقدامات می‌تواند از بروز مشکلات مزمن و کاهش بهره‌وری جلوگیری کرده و سلامت کارکنان را حفظ کند.
ارزیابی پوسچرهای کاری در محیط کار فرآیندی است که به بررسی وضعیت‌های بدنی کارکنان هنگام انجام وظایف و فعالیت‌ها پرداخته و هدف آن شناسایی و اصلاح پوسچرهای نادرست است که می‌توانند به بروز آسیب‌های ارگونومیک و اختلالات عضلانی-اسکلتی منجر شوند.
این ارزیابی معمولاً شامل تحلیل زاویه‌های بدن، وضعیت سر و گردن، نحوه نشستن، ایستادن، خم شدن و چرخیدن در طول انجام کار میشود. پوسچرهای نامناسب می‌توانند فشار اضافی به مفاصل، عضلات و سیستم اسکلتی بدن وارد کرده و مشکلاتی مانند کمردرد، گردن‌درد، خستگی عضلانی و آسیب‌های مفصلی ایجاد کنند.
برای بهبود این وضعیت‌ها، ارزیابی‌های ارگونومیک با استفاده از ابزارهایی مانند چک‌لیست‌ها، دوربین‌های ویدیویی، نرم‌افزارهای تحلیل پوسچر و مدل‌های ارگونومیک انجام میشود.
اصلاح این پوسچرها از طریق طراحی بهینه ایستگاه‌های کاری، تنظیم تجهیزات و آموزش کارکنان در خصوص حفظ وضعیت بدنی صحیح می‌تواند به کاهش خطر آسیب‌ها و افزایش بهره‌وری و راحتی کارکنان کمک کند.
آنالیز بار کاری و حمل دستی بار در محیط کار یکی از ارکان مهم ارزیابی‌های ارگونومیک است که با هدف شناسایی خطرات احتمالی مرتبط با جابجایی فیزیکی اشیاء توسط کارکنان انجام میشود. حمل نادرست یا بیش از حد بار می‌تواند منجر به آسیب‌های عضلانی-اسکلتی، به‌ویژه در ناحیه کمر، شانه‌ها و زانوها شود.
در این ارزیابی، عواملی مانند وزن بار، فاصله حمل، ارتفاع بلند کردن، دفعات تکرار، وضعیت بدن حین بلند کردن و سرعت حرکت مورد بررسی قرار می‌گیرد. ابزارهایی مانند روش NIOSH Lifting Equation، روش MAC (Manual Handling Assessment Charts) و روش RULA یا OWAS برای تحلیل و تعیین سطح خطر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
هدف از این آنالیز، طراحی یا اصلاح شرایط کاری به گونه‌ای است که بار کاری در محدوده توانایی فیزیکی افراد باشد و از بروز آسیب‌های مزمن و حاد جلوگیری شود. اقدامات اصلاحی مانند استفاده از تجهیزات کمک جابجایی، آموزش روش صحیح بلند کردن بار، کاهش وزن یا تغییر طراحی ایستگاه کاری از جمله راهکارهای موثر در بهبود شرایط حمل بار هستند.
آنالیز ارزیابی عملکرد هودهای آزمایشگاهی یکی از فرآیندهای حیاتی در تضمین ایمنی محیط‌های آزمایشگاهی است که در آن مواد شیمیایی و خطرناک استفاده می‌شوند. هودهای آزمایشگاهی به‌عنوان سیستم‌های تهویه، نقش مهمی در کاهش تماس کارکنان با بخارات سمی، گازها، گرد و غبار و دیگر مواد مضر ایفا می‌کنند. ارزیابی عملکرد این هودها شامل اندازه‌گیری و بررسی پارامترهایی مانند سرعت جریان هوا، توزیع جریان، فشار منفی، میزان تهویه و شدت انتشار آلودگی‌ها در محیط آزمایشگاه است.
این ارزیابی معمولاً با استفاده از دستگاه‌های اندازه‌گیری مانند anemometer (سرعت‌سنج جریان هوا) و مانیتورهای کیفیت هوا انجام میشود تا اطمینان حاصل شود که هودها به درستی عمل می‌کنند و از انتشار مواد مضر به خارج از هود جلوگیری میشود. به‌علاوه، توجه به طراحی مناسب هودها، تنظیمات و نگهداری صحیح آن‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این ارزیابی‌ها کمک می‌کند تا شرایط آزمایشگاهی امن‌تری فراهم شود و خطرات ناشی از مواجهه با مواد شیمیایی و آلاینده‌ها به حداقل برسد.
پایش‌های بیولوژیک به فرآیندهایی اطلاق میشود که در آن‌ها نمونه‌هایی از بدن کارکنان مانند خون، ادرار، بزاق یا تنفس جمع‌آوری و برای شناسایی و اندازه‌گیری مواد شیمیایی، سموم یا اثرات ناشی از مواجهه با عوامل زیان‌آور تجزیه و تحلیل میشود.
این پایش‌ها به‌ویژه در محیط‌های کاری که کارگران در معرض مواد شیمیایی سمی، فلزات سنگین، گازهای خطرناک یا عوامل بیولوژیکی قرار دارند، اهمیت زیادی دارند. از طریق پایش‌های بیولوژیک می‌توان میزان جذب مواد خطرناک در بدن را ارزیابی کرد و اقدامات پیشگیرانه مانند تغییرات در روشهای کاری، استفاده از تجهیزات حفاظتی یا اصلاحات در محیط کار را انجام داد.
به عنوان مثال، در معرض قرار گرفتن با سرب، بنزن یا آزبست می‌تواند با اندازه‌گیری مقادیر این مواد در خون، ادرار و یا مواد متابولیته شده شناسایی شود. این پایش‌ها علاوه بر حفظ سلامت کارگران، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا مطمئن شوند که سطح مواجهه با عوامل زیان‌آور در حد استانداردهای ایمنی و بهداشت شغلی قرار دارد و از بروز بیماری‌های شغلی پیشگیری میشود.
ارزیابی و طراحی تهویه موضعی یکی از روشهای مؤثر برای کنترل آلودگی‌های هوا در محیط‌های کاری است که در آن، هوای آلوده به طور مستقیم از منبع تولید آلودگی (مانند مواد شیمیایی، گرد و غبار یا گازها) جمع‌آوری و از محیط خارج میشود. این سیستم به‌ویژه در کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌هایی که در آن‌ها مواد سمی یا خطرناک به‌طور مداوم تولید می‌شوند، اهمیت دارد.
برای طراحی و ارزیابی سیستم تهویه موضعی، عواملی مانند محل قرارگیری هود یا سیستم‌های مکش، سرعت جریان هوا، فاصله مکش تا منبع آلودگی، فشار منفی و ظرفیت تهویه باید به دقت بررسی و محاسبه شوند. استفاده از دستگاه‌های اندازه‌گیری مانند آنالایزرهای کیفیت هوا و سرعت‌سنج‌های هوا برای ارزیابی عملکرد تهویه موضعی ضروری است. طراحی صحیح این سیستم‌ها می‌تواند به کاهش غلظت آلودگی‌ها در محیط کار و جلوگیری از استنشاق مواد مضر توسط کارکنان کمک کند. علاوه بر این، تأکید بر نگهداری منظم سیستم‌ها، تنظیمات صحیح و آموزش کارکنان در استفاده از این تجهیزات به افزایش کارایی و ایمنی محیط‌های کاری کمک می‌کند.
استفاده از استانداردهای ملی و بین المللی به منظورتضمین کیفیت خدمات
ارائه مشاوره‌های تخصصی و پشتیبانی فنی در طول فرآیند ارزیابی و اجرا
طراحی راهکارهای مخصوص هر محیط کار برای تضمین ایمنی و بهداشت کارکنان
شناسایی و کاهش خطرات محیطی و بهداشتی که می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی و جبران خسارت کمک کند
ایجاد محیطی ایمن و سالم که باعث افزایش بهره‌وری و رضایت کارکنان میشود.
استفاده از جدیدترین تجهیزات و فناوری‌ها برای اندازه‌گیری و ارزیابی عوامل زیان‌آور.
حریم خصوصی کاربران سام پارس سنجش متعهد به حفاظت از اطلاعات شخصی کاربران است. برای جزئیات بیشتر، سیاست حفظ حریم خصوصی را بخوانید.